Menu
Bouwtekeningen: roerend en onroerend erfgoed gemapt en gelinkt
Digitalisering
woensdag 2 februari 2022
Geschreven door: Florian Van de Walle

Met het project “Bouwtekeningen: roerend en onroerend erfgoed gemapt en gelinkt” werkten Amsab-ISG, ADVN en Liberas samen aan het ontsluiten en digitaliseren van bouwtekeningen in hun collecties. Het project ging in maart 2021 van start op initiatief van Amsab-ISG met steun van de Vlaamse Overheid. ADVN en Liberas zijn projectpartners en selecteerden uit hun collectie plannen van verschillende historische gebouwen.

Duurzame bewaring

Liberas selecteerde voor dit project ongeveer 170 bouwtekeningen uit verschillende verenigingsarchieven. Aanvullend werden enkele bijzondere tekeningen gekozen uit de collectie van de landmetersfamilie Cloquet. De tekeningen werden geregistreerd, gedigitaliseerd en opgenomen in het collectiebeheersysteem.

Het digitaliseren van bouwplannen komt hun bewaring op lange termijn alleen maar ten goede. Een bepaald deel van de plannen zijn van zeer groot formaat (het grootste plan is meer dan 2 meter lang). Bij raadpleging in de leeszaal bestaat het gevaar dat de plannen schade oplopen doordat men ze telkens moet opvouwen of uitrollen. De digitale kopie zorgt ervoor dat de plannen zo weinig mogelijk manipulatie ondergaan. Sommige plannen zijn getekend op calqueerpapier, een papiersoort die de neiging heeft om snel te verzuren. Ook dit is een bijkomende reden om tot digitalisering over te gaan. Gedigitaliseerde bouwplannen bieden ook tal van andere voordelen. Het gebruik van een GIS-toepassing is bijvoorbeeld een mooie manier om historische kaarten te presenteren.

Plannen die wachten op registratie

Nieuwe perspectieven op het verenigingsleven

De plannen zijn afkomstig uit archieven van verenigingen van over heel Vlaanderen. Binnenkort zijn een deel van de plannen te bekijken via de online catalogus van Liberas. Plannen die zich nog niet in het publiek domein bevinden of waarvan de auteursrechtelijke status nog onduidelijk is, zijn digitaal raadpleegbaar in de leeszaal van Liberas.

Bij de keuze van de bouwtekeningen voor dit project ging de aandacht uit naar de tekeningen van liberale huizen, clublokalen of andere gebouwen waar het liberaal verenigingsleven zich ontplooide. De tekeningen zijn in de eerste plaats een bijzonder mooi iconografisch object van een vereniging, maar het kan ons ook iets meer vertellen over het twintigste-eeuwse verenigingsleven. Het clublokaal was in de twintigste eeuw immers vaak de spil waarrond een vereniging draaide. In veel gevallen deed een Liberaal Huis dienst als ontmoetingsplaats voor gelijkgestemden. De gebouwen konden een theaterzaal huisvesten voor de harmonie of toneelvereniging, of kantoorruimtes voor de vakbond of mutualiteit. Bepaalde plannen zoals de interieurtekening van het cafégedeelte of de geveltekeningen bieden onderzoekers een intieme kijk in het verenigingsleven.

Geveltekening van de schoolvilla van Diesterweg te Kalmthout

Geveltekening en grondplan van café De Valk, liberaal verenigingslokaal te Hasselt

Een mooi voorbeeld van de gedigitaliseerde plannen vinden we in het archief van de samenwerkende maatschappij “Werkmanswelzijn” te Eeklo. De maatschappij baatte o.a. een café uit maar ook een bakkerij en een cinemazaal. De plannen van de cinemazaal “Astrid” geven ons een goed idee van hoe het gebouw er in zijn hoogdagen moet hebben uitgezien. Dergelijke lokale cinema’s zijn tegenwoordig een zeldzaamheid maar waren vroeger alomtegenwoordig. De plannen van zaal Astrid laten ons een glimp opvangen van het Belgisch cinematografisch verleden.

Cinema Astrid als onderdeel van Werkmanswelzijn

Meer weten?

Binnenkort organiseren Amsab-ISG en het Vlaams Architectuurinstituut een online studiedag over de uitdagingen bij het digitaliseren van bouwtekeningen. Een aantal gastsprekers nemen het woord en praten over hun ervaringen bij het digitaliseren van bouwplannen. Lees er meer over of schrijf je in op de website van Amsab-ISG.

Bronnen

Liberas, Archief Diesterweg’s Hulpkas voor Behoeftige Schoolkinderen (Antwerpen) (archief nr. 2), 9.2.3

Liberas, Archief Werkmanswelzijn (Eeklo) (archief nr. 210), nr. 9.2

Liberas, Archief Raoul Vreven (archief nr. 1711), nr. 13.

Zie ook het artikel op www.liberasstories.eu over “Ons Huis” in Kortrijk: Peter Laroy, “Ons Huis: een blauw huis in Kortrijk “, Liberas Stories, laatst gewijzigd 24/01/2022.