Initiatieven van de archiefsector richten zich vooral op volwassenen en de hoogste graad van het middelbaar onderwijs. De tentoonstelling Geknipt voor kinderen, de Belgische prenten van Épinal (najaar 2018) bood Liberas (hierna LA) de gelegenheid om daarin verandering te brengen.

Geknipt voor kinderen, de Belgische prenten van Épinal

Épinal (Franse Vogezen) was lang een centrum waar prachtige kleurprenten werden gedrukt. Tijdens de Eerste Wereldoorlog ontstond een zeer specifieke productie van illustraties, zoals kunstzinnige oorlogstaferelen en creatieve bouwpakketten. Die lagen aan de basis van de tentoonstelling Geknipt voor kinderen in LA. Dit was meteen de ideale gelegenheid om lagereschoolkinderen de weg naar het archief te leren kennen. De kleurrijke oorlogsprenten prikkelen immers visueel en vormen leerrijke historische documenten.

Omdat LA geen ervaring had met deze doelgroep, werd tijdelijk een externe medewerker met een achtergrond in plastische kunsten en educatie aangetrokken. De prenten inspireerden tot het ontwerp van verschillende knutselworkshops en een rondleiding in de tentoonstelling. Inmiddels werd de educatieve werking ingebed in de werking van LA, en dew eigen medewerkers stelden de workshops en de rondleiding op punt. Daarnaast werd er ook een rondleiding in het archiefdepot uitgewerkt. Vier jobstudenten met een achtergrond in educatie assisteerden bij het geven van de workshops en rondleidingen.

Rondleidingen en workshops

Kinderen op creatieve en speelse wijze met archief en geschiedenis vertrouwd maken, was het uitgangspunt van het pakket. Bij het bezoek aan het depot werd de nieuwsgierigheid van de kinderen geprikkeld: “wat zit er achter de deur”, “een plaats waar het publiek normaal niet mag komen”… Stapsgewijs werden elementen van de archiefwerking toegelicht en voorbeelden getoond. Om de leerlingen nauwer te betrekken, werd via vraaggesprekken gelinkt naar hun eigen leefwereld: “Heb je nog foto’s van toen je baby was? Krijg je soms post van de jeugdbeweging? Hou je je vroegere tekeningen bij?” Zo kon vlot de link naar archief gelegd worden. Achteraf reflecteerden de leerlingen over het archiveren van hun eigen documenten, met als leidraad de vragen: “Wat vind jij belangrijk om te bewaren?” en “Waarom wil je dat bewaren?”. Elke klas kreeg ook een eigen archiefdoos en de werkbundel Ons klasarchief mee naar school.

Een gelijkaardige pedagogische insteek werd gebruikt voor de uitleg bij de tentoonstelling. We toetsten af wat de kinderen al wisten over de Eerste Wereldoorlog en stemden de uitleg daarop af. Via vraaggesprekken en aan de hand van de prenten van Épinal belichtten we enkele cruciale gebeurtenissen. Om het oorlogsverloop te visualiseren, stelden we een tijdlijn op. Na de rondleiding plaatsten de leerlingen daar enkele kernbeelden (klaproos, vliegtuig, gasmasker…) op en werden deze besproken.

Tot slot konden de leerlingen zelf creatief aan de slag. We boden vijf creatieve workshops aan met verschillende invalshoeken, rekening houdend met de leeftijd en met de leerdoelstellingen. Inhoudelijk sloot het aanbod aan bij de eindtermen Mens & maatschappij (tijd) en Muzische vorming (beeld) van het basisonderwijs.

Reacties

Over het algemeen waren de leerkrachten heel positief, onder meer over de organisatie, de opbouw en de inhoud van de workshops. We kregen vooral positieve reacties van leerlingen uit het vierde leerjaar (9-10 jaar). Beide rondleidingen (archief en tentoonstelling) konden hen uitermate boeien. Er kwamen veel uiteenlopende vragen over het archief, van “wat bewaren jullie hier?” tot “worden hier ook snoepjes bewaard?”. Enkele kritische opmerkingen omvatten vooral de duur van de rondleidingen en de link tussen de rondleidingen en de workshop. Voor 7-jarigen bleek het archiefbezoek net iets te moeilijk en te lang. Op basis van de reacties en eigen evaluaties werd het aanbod systematisch bijgewerkt.

Wat te verwachten in 2020?

Het educatief pakket Geknipt voor kinderen bood LA de kans om zijn publiekswerking te verbreden. De reacties van zowel leerlingen als leerkrachten waren over de hele lijn positief. Ook in de toekomst wenst LA verder in te zetten op deze doelgroep. Zo bieden we een vast aanbod rond archiefeducatie aan Archief, Wablief?!. Met dit pakket laten we de kinderen kennismaken met archief en proeven van haar werking. Tijdens een rondleiding in het archiefdepot maken de kinderen kennis met het reilen en zeilen van een archiefbewaarplaats. Tijdens de creatieve workshops gaan ze aan de slag met de uitgebreide collectie foto’s, posters en kranten uit het archief en leren ze over thema’s zoals democratie en vrijheid van meningsuiting. Dit pakket past binnen de eindtermen van het basisonderwijs: Mens en maatschappij (tijd, politieke en juridische verschijnselen, brongebruik), Muzische vorming (beeld) en Nederlands (lezen, spreken en schrijven).

Van 12 november 2019 t.e.m. 27 maart 2020 kan ook worden deelgenomen aan het educatieve pakket bij de expo Wie zal het zeggen? Censuur en vrije meningsuiting in de collectie van Liberas. Tijdens een rondleiding in de tentoonstelling en het archiefdepot, en creatieve workshops gaan we dieper in op de thema’s censuur in de literatuur en beeldmanipulatie. Dit pakket past binnen de eindtermen van het basisonderwijs: Mens en maatschappij (sociaal-culturele verschijnselen, politieke en juridische verschijnselen, tijd), Muzische vorming (beeld, attitudes) en Nederlands (lezen, spreken en schrijven).

De rondleidingen en workshops duren samen ca. 2,5 uur en kunnen gereserveerd worden voor elke werkdag.

Meer info: educatie@liberas.eu of bel naar 09/221.75.05

Dit artikel is een herwerking van een artikel dat verscheen in META 2019/8.