Menu
Een gedicht voor de Temsebrug
Collectie
dinsdag 25 januari 2022

In het archief van Atelier Hauman, een familiaal kleermakersbedrijf uit Temse dat gespecialiseerd is in maatpakken, bevindt zich het manuscript (1871) van een gedicht. De tekst Inhulding der reusagtige brug van Temsche is van Franciscus Hauman (1857-1949) en werd geschreven naar aanleiding van de feestelijke opening van de eerste Temsebrug, in november 1870.

In functie van de private spoorlijn Mechelen-Terneuzen (MT) bouwde men in België twee nieuwe bruggen: de brug over de vaart in Willebroek en de Temsebrug over de Schelde. De Temsebrug was het grootste en het moeilijkste project: 343 meter brug op 4 pijlers met een draaibrug van 56 meter in twee stukken. De Franse firma Gouin & Compagnie bouwde de brug op zestien maanden (een recordtijd) onder leiding van de wereldberoemde ingenieur Gustave Eiffel (1832-1923).

De spoorlijn MT (of spoorlijn 54) ontstond vanuit een economische logica voor zowel Nederland als België: de afzetmarkt voor steenkool uit Charleroi vergroten, internationaal transport door België bevorderen, de haven van Terneuzen ontsluiten en het afzetgebied van Zeeuwse landbouwproducten vergroten (suikerbieten, peulvruchten). De spoorlijn en de Temsebrug verlosten zowel de Zeeuwen als de Waaslanders uit hun isolement, vergrootten de mobiliteit, en zorgden voor economische groei. Het was een succesverhaal van vroege internationale samenwerking tussen België en Nederland. Tien jaar later koppelde Nederland de spoorlijn aan een stoombootdienst tussen Terneuzen en Engeland.

De feestelijke inwijding had plaats op 30 november 1870. Lokale kranten berichtten dat talrijke bezoekers uit de omringende dorpen van het Waasland en Klein-Brabant afkwamen op de inwijding. Aan de “Brabantse kant” was een tent opgetimmerd met het versierde jaarschrift: Plechtige Inhuldiging der Reusachtige Scheldebrug. De aankomst per trein van de aartsbisschop van Mechelen, Mgr. Victor Dechamps (1810-1883), werd aangekondigd door 21 kanonschoten. De brugwijding door de aartsbisschop was een heus religieus ritueel: hij kleedde zich publiekelijk om in bisschoppelijk gewaad met staf en mijter, zong eerst twee smeekbeden, stak dan met een grote schare geestelijken de brug over onder het zingen van Latijnse psalmen, en wijdde het geheel. Aan de overkant in Temse gaf hij een inspirerende en gemaniëreerde speech over “het katholieke geloof als de godsdienst van vooruitgang” en “de noodzakelijkheid van arbeid en strijd”. Dat deed hij onder meer met de profetische woorden Verkijk u niet op de snelle locomotief, want het leven zelf is niets anders als een snelle reis. De prelaat eindigde de plechtigheid met het Domine salve fac regem waarop de ganse menigte neerknielde om de zegen te ontvangen. Een toenmalige krant schreef over die zegen: het plegtigste oogenblik van het feest, en velen bekenden nooit iets grooter, iets verhevener, iets indrukwekkender bijgewoond te hebben.

Fragment van het manuscript.
Het volledige document vindt u hier:
https://hdl.handle.net/21.12117/41103895

Na een vuurwerk rond de verlichte brug, volgde een banket op het kasteel van Temse. Zestig genodigden schoven aan en deden zich tot laat in de avond tegoed aan een uitgebreid menu:

Eerste ronde: oesters, groentesoep, vleespastei, zalm, ossenhaas, kalfsribben, fazant, ganzenleverpastei

Tweede ronde: selderie, watersnip, Afrikaanse kwartels in wingerdblaadjes, reebok, kip, kreeft, salade

Derde ronde: feesttaart, ijs, fruit, en kleinigheden

Al het voorgaande wordt gereflecteerd in het gedicht dat Franciscus Hauman schreef over het evenement van de inhuldiging. Kleermaker Franciscus Hauman leefde van 1857 tot 1949 in Temse. Zijn familie vestigde zich reeds midden zeventiende eeuw in deze Oost-Vlaamse gemeente, en zijn familieleden wonen er tot op vandaag.

Inhuldiging van de nieuwe Scheldebrug in 1955. Links van koning Boudewijn staat premier Achiel Van Acker. Rechts van de koning staat minister van Openbare Werken Omer Vanaudenhove.
https://hdl.handle.net/21.12117/2484916

De in het gedicht beschreven spoorwegbrug werd in het oorlogsjaar 1940 vernietigd. In 1955 kwam er een nieuwe brug over de Schelde, dit zowel voor trein- als autoverkeer. Liberas bewaart diverse foto’s van de inhuldiging, uit het persoonsarchief van Omer Vanaudenhove, minister van Openbare Werken in de regering-Van Acker IV (1954-1958). Deze brug zorgde al snel voor heel wat fileleed, een probleem dat sinds 2009 grotendeels is opgelost door er parallel een tweede brug naast te bouwen. Toch blijft het huidige bruggencomplex een druk verkeersknooppunt, en bepaalt de brug voor een groot deel de skyline van de Scheldegemeente Temse.

Deze inleidende tekst werd geschreven door Remi Hauman en aangevuld door Liberas. Marc Hauman stond in voor de transcriptie van het gedicht.

Inhulding der reusagtige brug van Temsche

Achttien honderd wierdt geschreven

T’ jaar zeventig daar benevens

In November laatsten dag

Dat men Temscht veel hulde zag

Eene brug lag over t’Schelden

Door de kunst van Fransche helden

Men reed van Mechelen tot in ’t Waas

Tot aan de stad Van Nicolaas

De Aartsbisschop hoog verheven

Kwam als dan zijn zegen geven

Tot Gods lof en meerdre eer

Duizen menschen en veel meer

Van veel plaatsen ’t zamen scharen

Die daar nog getuigen waren

Juichten toe van minst tot meest

Tot eer ter luisterrijke feest

Hoog geplaatste personatie

Zag men met veel eer couragie

Stoets gewijs de brug opgaan

Om d’ Aartsbisschop bij te staan

D’ heer minister kwam vereeren

Borgemeesten decoreren  

Voor zijn vrogten tot welstand

Van ons duurbaar Vaderland

Waarde Priesters ver gelegen

Door den diens van dijzeren wegen

Braagten ook hun hulde bij

Tot meerder heil en melodij

De Aartsbisschop nopens plichten

Wilde zijn stem ook rigten

Vol talent voor d hoogre klas

Twelk daar juist aanwezig was

Vele Dames familie kringen

Kwamen ook den stoet omringen

Gaven geld om bij te staan

Den discours t hooren aan

T was naar ieder zijn verlangen

Muzijk korpsen en gezangen

Hoorden men in t openbaar

Voor de groote volksschaar

Grooter vrogt kont Temscht niet brengen

G Heel de stoet van groote heeren

Gingen op kasteel Dineren

Met veel kunst (…) kwam

De priemaat zijn afscheid nam

In het Schoot der nijver kringen

Als den Spoorweg reeds tot stand

Van Brabant tot in Holland

Kunst vuurwerk avond lichten

Zag men aan de brug verrigten

Toen wilde elk groot en klein

Bij de brug aanwezig zijn

Leve Temsches overheden

Leve nijverheid en zeden

Leve Borgers groot en klein

Rijk en armen tot welzijn

                                    Franciscus Hauman 1871