Het is geen geheim, in een normaal draaiende wereld zijn dagtrips naar de kust uitermate populair. Veel Vlamingen verkiezen zelfs de grens over te trekken voor een dagje aan de Zeeuwse kust. Ruim honderd jaar geleden bestond dit dagtoerisme ook al en toen ging men uiteraard niet met de wagen maar per boot.

Het dagtoerisme van Vlamingen in Zeeland (en vice-versa) is een van de onderwerpen die aan bod komen in een fotoalbum uit de late 19^de eeuw bewaard door Liberas. Dit prille voorbeeld van de in die tijd volop opbloeiende amateurfotografie is afkomstig van de Gentse familie Cordy-Vernieuwe. Bijschriften plaatsen de foto’s in 1897-1898, maar over de oorsprong van het album is zo goed als niets geweten. Wie was de fotograaf, waarom werd het album aangelegd, voor wie was het bestemd? Het bevat geen portretten en vertelt ook geen levensverhaal, maar het bundelt diverse stadsgezichten en landschappen.

Het album is in een handig zakformaat (20,5 cm bij 13,3 cm) en telt 40 bladzijden met telkens 2 liggende foto’s (van 11,2 cm bij 8,5 cm) per pagina. De fotograaf was duidelijk iemand die over een goede camera beschikte en er ook wist mee om te springen. De beelden stammen inderdaad nog uit die vervlogen tijd waarin fotografie geen vanzelfsprekend automatisme was. Aan iedere plaat werd evenveel aandacht en zorg besteed. De foto’s zijn doorgaans haarscherp en ze vallen evenzeer op door hun compositie als door het vaak interessante standpunt van de fotograaf. De keurig rechte horizonten laten ook vermoeden dat een statief werd gebruikt. Qua stijl vormen ze ondanks de uiteenlopende onderwerpen een eenheid.

Op een reeks foto’s is de stoet van praalwagens in het kader van de Gentse Floraliën van 1897 te zien, maar de fotograaf had evenzeer aandacht voor de modernisering van het stadscentrum door burgemeester Emile Braun als voor de schietoefeningen van de burgerwacht in de landelijke rand van Gent. Er zijn ook foto’s van de Gentse Graslei, de Kouter, de Coupure en het toen nog vrij nieuwe Zwembad Van Eyck.

Een belangrijk deel van het album is zoals gezegd gewijd aan stadsgezichten in Zeeland, met ruim dertig foto’s van Terneuzen, Middelburg, Vlissingen, Hansweert en Zierikzee. Bij een aantal beelden werd de plaats genoteerd, anderen zijn een stuk lastiger te lokaliseren. De waarde van deze foto’s als visuele bron is echter ontegensprekelijk. Met een aantal krantenartikelen erbij krijgen we een beter beeld van hoe het dagtoerisme anno 1897 in zijn werk ging.

Op drie foto’s is de “Excelsior” te zien, een van de vaartuigen die in de zomermaanden de Zeeuwse steden met Gent en andere plaatsen in Vlaanderen verbond. In de Vlissingse kranten van die jaren valt heel wat te lezen over, wat werd omschreven als, “Een pleizierreis naar Gent en terug” met de grote salonboot “Excelsior”, die zelfs 1^ste en 2^de klasse plaatsen voorzag. Maar ook Belgen kwamen in juli en augustus in Zeeland de “versterkende Noordzeelucht” proeven. De Vlissingsche Courantvan 27 juli 1898 beschrijft bijvoorbeeld “een groote drukte door de vele vreemdelingen die met verschillende booten, vooral uit België, tot ons kwamen”. Twee schepen uit Antwerpen meerden aan, terwijl de “Excelsior”een 300-tal Gentenaars naar Vlissingen bracht, waarvan, zo vernemen we verder, ruim de helft in het Badhotel lunchte. Kennelijk was deze trip voor heel wat bezoekers ook een gelegenheid om ter plaatse een bad te nemen. Anderen brachten de namiddag door op het strand en in de duinen. In 1894 werden op die manier vanuit Zeeland trips naar de Antwerpse wereldtentoonstelling georganiseerd.

Het liep niet altijd even vlot, zoals die keer in september 1897 toen 140 mensen uit Vlissingen in Gent door het slechte weer werden verrast en er de nacht moesten doorbrengen. De boot arriveerde pas de volgende morgen vroeg in Vlissingen. De Vlissingsche Courant (8 september 1897) verzekerde zijn lezers echter dat “een goede stemming onder de reizigers” heerste en iedereen zich prima had vermaakt.

Op een foto in het album meert de “Excelsior” in Vlissingen aan. Het treinstation is op de achtergrond zichtbaar. De fotograaf maakte in Vlissingen ook foto’s van de in 1894 gebouwde bakstenen watertoren, nog steeds te zien aan de Badhuisstraat, en van de Boulevard Evertsen met onder andere het Hotel Brittannia. In de haven fotografeerde hij de veerboten die de overtocht naar Londen verzekerden.

Vanuit Vlissingen werd soms een bezoek gebracht aan Middelburg. Het Vlaamse weekblad Volksbelang van 24 juli 1897 beschrijft hoe Antwerpse bezoekers vanuit Vlissingen naar Middelburg tramden of per fiets de omgeving verkenden. In Middelburg maakte onze fotograaf opnames van het stadhuis, het Gildenhuis Sint-Jorisdoelen en beklom hij de toren van de Lange Jan, wat mooie overzichtsbeelden van de stad, het kanaal door Walcheren en omstreken opleverde. Hij nam er ook een foto van een grote groep mensen op een kade, volgens het bijschrift om de “foire” (vermoedelijk de jaarmarkt) te bezoeken.

Het dagtoerisme uit Vlaanderen ging zelfs verder tot Zierikzee. Daar legde de fotograaf onder meer het stadhuis, de protestantse kerk, de gevangenis en de middeleeuwse Nobelpoort vast. Voor een paar overzichtsfoto’s beklom hij de Dikke Toren.

Een artikel in de Zierikzeesche Nieuwsbode geeft wat meer context en vertelt hoe de “Excelsior” op 8 juli 1895 met 300 passagiers uit Gent was aangekomen, weliswaar jammerlijk laat, zo blijkt, door het oponthoud aan de bruggen. Aankomst en vertrek van het schip werden muzikaal opgeluisterd. Een groot deel van de passagiers bracht in Zierikzee een bezoek aan de “Grooten Toren, waar zij met het heldere weer zeker een mooi panorama van stad en eiland hebben genoten”. Precies wat onze fotograaf deed.

Deze foto’s van meer dan 120 jaar geleden roepen bij de kijker verschillende emoties op. Als een bundel nostalgie zijn ze een venster naar een tijd die veraf lijkt (voordat bvb. de auto ons leven fundamenteel veranderde), maar anderzijds nog heel herkenbaar is. 

Bronvermelding:

– Liberas, Gent, Archief Familie Cordy-Vernieuwe, 1897-1928. Album met foto’s van de Gentse Floraliën, gebouwen en landschappen van Gent en omstreken, en Zeeland, 1897 – 1898.

– Liberas Gent, Het Volksbelang, 1867-1914.

– De Vlissingsche Courant (https://krantenbankzeeland.nl/)

– De Zierikzeesche Nieuwsbode (https://krantenbankzeeland.nl/)

Alle foto’s uit dit album werden via de beeldbank van Liberas (https://www.liberas.eu/collectie/beeldbank/) ontsloten.