Ontwikkelingssamenwerking wordt door veel mensen geassocieerd met christendemocratische of socialistische initiatieven. Ook liberaal geïnspireerde ngo’s hebben zich in de tweede helft van de twintigste eeuw echter toegelegd op ontwikkelingssamenwerking. Liberas bewaart de archieven van de twee gekende ngo’s van liberale signatuur Delipro (Centre d’aide au développement dans la liberté et du progrès) en LIVOS (Liberalen voor Ontwikkelingssamenwerking). Recent ontsloot Liberas het archief van LIVOS. De ontsluiting van het archief van Delipro staat op de planning van 2024.

Een werk van lange adem

Een overzichtsartikel over liberalen en ontwikkelingssamenwerking is te lezen in de Atlas van Liberas Stories. Sommige historici verdelen de geschiedenis van ontwikkelingssamenwerking in verschillende fasen. De eerste generatie ngo’s ontstond in de koloniale periode na de Tweede Wereldoorlog, met een beperkt aantal ngo’s actief in Belgisch-Congo en Ruanda-Urundi in de jaren 1950. Direct na de onafhankelijkheidsgolf in de jaren 1960 zag een tweede generatie ngo’s het levenslicht. De Verenigde Naties noemde het decennium 1960-1970, het decennium van de ontwikkeling. In 1963 werd Delipro opgericht op initiatief van het PLP/PVV-congres van 1962, waarschijnlijk onder invloed van de ontwikkelingsgolf van die tijd en de transformatie van de Liberale Partij naar PVV/PLP. Samen met ministers van Staat Jean Rey en Pierre Descamps fungeerde fungeert partijvoorzitter van de nieuwe PVV/PLP Omer Vanudenhove als de ‘beschermers’ van Delipro. In de jaren 1970 ontstond een derde generatie ngo’s, die na mei 68 meer aandacht hadden voor structurele ongelijkheid tussen het globale noorden en zuiden, met een grotere focus op zelfredzaamheid in ontwikkelingssamenwerkingsprojecten. Het was ook in deze periode dat de Belgische staat erkende ngo’s financieel begon te ondersteunen.

In de jaren 1980 zien we een toename van lokale ngo’s in het globale zuiden, wat leidt tot een bloeiende samenwerking tussen Belgische ngo’s en deze lokale organisaties. Tegelijkertijd splitsen veel Belgische ngo’s zich op langs communautaire lijnen, waarbij LIVOS in 1983 deels wordt opgericht vanwege taalkundige kwesties. Delipro had vanaf het begin een sterk Franstalige karakter, hoewel Nederlandstaligen ook vertegenwoordigd waren, maar de PRL had duidelijk invloed in de jaren 1980. In België blijft er gedurende de jaren 1980 een consistente aanwezigheid van liberale staatssecretarissen voor Ontwikkelingssamenwerking, met Jacqueline Mayence-Goossens, François-Xavier de Donnea en André Kempinaire die van 1981 tot 1988 het beleid bepalen. De oprichting van LIVOS vond dus plaats tegen de achtergrond van verhoogde aandacht voor ontwikkelingssamenwerking binnen liberale beleidskringen.

LIVOS voerde projecten uit op drie continenten: Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Deze projecten omvatten een breed scala aan initiatieven, variërend van het opzetten van een parketproductie-eenheid in China tot het oprichten van een AIDS-preventiecentrum in Tanzania, maar ook verschillende projecten gericht op het verbeteren van de levenskwaliteit van plattelandsbewoners in Peru. In de late jaren 1990 verschoof de focus van de projecten steeds meer naar Zuid-Afrika, onder impuls van Jef Valkeniers, destijds ondervoorzitter van LIVOS. Tientallen jongeren werden door LIVOS uitgezonden naar plaatsen zoals Genadendal, Franschhoek en Plettenbergbaai, met als doel de levensomstandigheden van zwarte Zuid-Afrikanen te verbeteren. In 2001 veranderde LIVOS haar naam in Horizon 2007. Na enkele moeilijke jaren, waarin alleen nog projecten in Zuid-Afrika werden voortgezet, werd de vereniging in 2006 ontbonden.

Het archief van LIVOS

Het archief van LIVOS bestaat uit ongeveer 6,5 meter aan documenten die de volledige bestaansperiode van de ngo dekken. Bijzonder interessant zijn de talrijke projectdossiers die via briefwisseling, verslagen en financiële documenten gedetailleerd het verloop van de ontwikkelingssamenwerking weergeven. Voor toekomstige historici bieden de persoonlijke verslagen van de ngo-coöperanten een unieke blik op de uitvoering van specifieke projecten. In tegenstelling tot de meer officiële verslagen en promotiefolders van LIVOS, kunnen hier ook minder positieve aspecten van de ontwikkelingssamenwerkingsprojecten worden belicht. Het is echter nog niet mogelijk om de persoonlijke verslagen van ngo-coöperanten te raadplegen vanwege hun persoonlijke en recente karakter. Het archief illustreert daarnaast duidelijk de uitdagingen van een kleine ngo die moet strijden voor middelen en bekendheid bij het grote publiek. Daarnaast bevat het archief diverse beleidsdocumenten, correspondentie en andere stukken die inzicht geven in de kenmerken van een liberale ngo.

Onderzoeksmogelijkheden

LIVOS was als uitgesproken liberale ngo een unicum in Vlaanderen. Voor de Franstalige wereld vervulde Delipro een gelijkaardige rol. Toch zijn deze twee organisaties nog nauwelijks bestudeerd. Met de ontsluiting van het archief van LIVOS en de aanstaande ontsluiting van het (ruim 60 meter strekkende) archief van Delipro, krijgen onderzoekers de kans om talloze nieuwe onderzoeksvragen te verkennen. Deze vragen kunnen variëren van wat er wordt verstaan onder liberale ontwikkelingssamenwerking tot het profiel van de ngo-coöperanten en de aard van de aangenomen projecten. Ook de vraag met welke partners er werd samengewerkt, kan met behulp van de archieven van LIVOS en Delipro worden onderzocht. Daarnaast bezit Liberas ook een beperkt archiefbestand van André Kempinaire als staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking waardoor ook op een hoger beleidsniveau de liberale visie op ontwikkelingssamenwerking een nog te ontginnen onderzoek is.