Menu
‘Oproep aan al de Vrouwen!’ 1921-2021: 100 jaar gemeentelijk kiesrecht voor vrouwen
Collectie
vrijdag 23 april 2021
Geschreven door: Kim Descheemaeker

Bij het ontstaan van België in 1830 wordt aan vrouwen geen stemrecht toegekend. Ook wanneer mannen het algemeen enkelvoudig stemrecht krijgen in 1919 wordt geen stem verleend aan vrouwen. De partijen vrezen voor een verstoring van het electorale evenwicht als vrouwen zich politiek zouden uitspreken. Bovendien vindt men dat de plaats van de vrouw in de privésfeer is en niet op het publieke toneel dat de politiek is. Uiteindelijk wordt een wet gestemd waardoor vrouwen bij de gemeenteraadsverkiezingen in 1921 voor het eerst mogen stemmen en zich voor alle politieke niveaus verkiesbaar kunnen stellen. De burgerij vindt dit een goede leerschool voor de dames, omdat het gemeentelijke niveau zogenaamd goed aansluit bij het bestieren van een huishouden.

De Liberale Partij richt zich voor de gemeenteraadsverkiezingen van 1921 meteen tot het nieuwe kiespubliek. In Antwerpen wordt zelfs een uitgebreide brochure opgesteld onder de titel Oproep aan al de Vrouwen!. In het programma staan onder meer het uitbreiden van de kinderzorg, een grotere vertegenwoordiging van vrouwen in het bestuur van de ‘weldadigheidsburelen’, het toelaten van vrouwen tot ambten in openbare besturen en gelijk loon voor gelijk werk. ‘Wat willen de vrouwen? Vrede en veiligheid voor het gezin! Wie kan dat geven? De Liberalen!!’ schrijft de partij.

Er zijn niet veel vrouwen die zich kandidaat stellen. In Oost-Vlaanderen zijn dit slechts 136 vrouwen, ofwel 2,4 procent van alle kandidaten. Wellicht is dit in de andere provincies nauwelijks anders. Bovendien krijgen vrouwen vaak onverkiesbare plaatsen toegewezen. In de stad Antwerpen gaat het er anders aan toe. Er staan niet minder dan zeven vrouwen op de lijst, en volgens de partij staan drie dames op een verkiesbare plaats. Op de zesde plaats vinden we mevrouw Josephine Van de Weygaert. Vervolgens volgen vrouwelijke kandidates om de zes plaatsen: Joséphine De Visscher, Gabriëlle Kreglinger, Louise Lux,  Laure de Wael, Gabriëlle De Smet en Clemence Van Heesbeke.

Opvallend vaak vinden vrouwen met een functie in het onderwijs hun weg naar de politiek. Waarschijnlijk komt dit omdat ze al een publieke functie uitoefenen en de stap voor hen dus kleiner is. Op de Antwerpse lijst is Van de Weygaert bijvoorbeeld leerkracht. In Brussel nemen mevrouw Stijns-Van Nieuwenhove, weduwe van schrijver Reimond Stijns en gewezen schoolbestuurster, en mevrouw De Mol-Palmers, gewezen lerares, zelfs deel aan de verkiezingen voor de Kamer en de Senaat.

Ook vinden we veel vrouwen van wie de partner of de vader bekendheid geniet in liberale kringen terug op de lijsten. In Antwerpen is De Visscher gehuwd met gemeente- en provincieraadslid Karel Meerbergen; de echtgenoot van Kreglinger is senator Albert Lejeune; De Smet is gehuwd met Maurits Sabbe; en de Wael kan teren op de bekendheid van haar vader Leopold, voormalig burgemeester en volksvertegenwoordiger. Lux is getrouwd met provincieraadslid Van Horenbeeck, maar heeft ook haar eigen netwerk als voorzitster van de vrouwenafdeling van het Liberaal Werkersverbond.

Voor enkele vrouwen is de stembusgang in 1921 een groot succes. Eén van de eerste vrouwelijke burgemeesters in België is de liberale feministe Léonie Keingiaert de Gheluvelt. Tijdens haar ambtsperiode als burgemeester van Geluveld (1921-1926) komt ze geregeld in aanvaring met de katholieke goegemeente. Na een korte oppositiekuur wordt ze opnieuw burgemeester van 1933 tot 1938. In 2021 vinden naar aanleiding van honderd jaar eerste vrouwelijke burgemeester talrijke evenementen plaats om haar te gedenken. Voor meer info: www.herdenkingsjaarleoniekeingiaert.com.

Het vrouwenstemrecht in 1921 zorgt uiteindelijk niet voor een electorale aardverschuiving. Ondanks deze vaststelling en ondanks het succes van enkele liberale kandidates, blijft de Liberale Partij zich verzetten tegen een uitbreiding van het stemrecht voor vrouwen. Na de Tweede Wereldoorlog neemt de partij onder druk van politica Jane Brigode met tegenzin vrouwenstemrecht op in haar programma. In 1945 herhaalt de partij haar principiële steun. Toch zorgt ze nog voor een vertragingsmanoeuvre, waardoor vrouwen uiteindelijk pas vanaf 1948 volwaardig stemrecht hebben.