Menu
Postkaarten als publiciteit voor de wereldtentoonstelling van Brussel 1910
Collectie
dinsdag 18 januari 2022
Geschreven door: Marc Haegeman

Postkaarten (of ansichtkaarten) zijn veelzijdige stukjes erfgoed. Als communicatiemiddel hebben deze fotoreproducties in A6-formaat weliswaar door de opkomst van de digitalisering en het elektronisch postverkeer hun glorietijd gehad, toch blijven het aantrekkelijke advertentiemedia, gegeerde verzamelobjecten, memento’s van bezochte plaatsen of gebeurtenissen, en vooral waardevolle iconografisch-historische bronnen.

Voor erfgoedinstellingen hebben gebruikte postkaarten vaak een dubbele waarde, enerzijds als een vorm van briefwisseling, maar ook als visuele bronnen. Postkaarten hebben het voordeel dat ze doorgaans een identificatie van het afgebeelde meegeven. Anderzijds is wel altijd enige omzichtigheid geboden omdat de gebruikte foto voor de postkaartuitgave kan bijgewerkt zijn.

De beeldbank van Liberas telt nu ruim 6000 postkaarten, hoofdzakelijk uit de periode 1890 tot 1960. Een mooie reeks in de Liberas collectie is gewijd aan de wereldtentoonstelling die tussen 23 april en 1 november 1910 te Brussel plaatsvond.

Als een van de 12 wereldtentoonstellingen die op Belgisch grondgebied werden georganiseerd is de editie van 1910, zoals tijdens de honderdjarige herdenking werd opgemerkt, enigszins in de vergeethoek geraakt. Nochtans lokte de Brusselse Expo van 1910 in de Solbosch wijk (waar later de ULB zou worden gebouwd) ruim 13 miljoen bezoekers (België telde toen 7,4 miljoen inwoners) en werd het ganse gebeuren met een voor die tijd ongehoorde publiciteitscampagne in de kijker geplaatst: affiches, artikels in de pers, gidsen, reclamekaarten en ruim 1400 verschillende postkaarten die bezoekers als souvenir konden kopen. In een tijd waarin de fotografie nog lang geen gemeengoed was, hadden postkaarten – monochroom of ingekleurd – een evidente waarde als visuele herinnering. Opvallend is overigens dat de postkaarten van de wereldtentoonstelling in deze collectie niet werden verstuurd, maar ongetwijfeld als pure verzamelobjecten werden bijgehouden.

Brussel was qua organisatie niet aan zijn proefstuk toe. Al in 1888 en 1897 was in de stad een wereldtentoonstelling gebracht. Na afloop van de editie van 1897 lanceerde de liberaal Emile De Mot, voorzitter van het toenmalig uitvoerend comité, de idee om de vijfenzeventigste verjaardag van de Belgische onafhankelijkheid in 1905 opnieuw in zijn stad op te luisteren met een nieuwe prestigieuze hommage aan het “génie humain”. Die eer ging evenwel naar Luik, maar Brussel kon het uiteindelijk overdoen in 1910. De Mot, die het intussen tot burgemeester van zijn stad had gebracht, was toen jammer genoeg net overleden.

De postkaarten van de wereldtentoonstelling van 1910 in de Liberas collectie geven zowel panoramische overzichten als detailbeelden van de verschillende afdelingen: de paviljoenen van de deelnemende landen en enkele Belgische steden, de thematische halls en bijzondere attracties zoals “Bruxelles-Kermesse”, een nostalgische reconstructie van een imaginaire oude stadswijk. Wat daarentegen ontbreekt zijn binnengezichten. Om de recentste verwezenlijkingen op vlak van techniek, wetenschap en kunst te zien, waarmee de verschillende landen en bedrijven uitpakten, moest je ter plaatse zijn.

Enkele bijzondere, tijdsgebonden, afdelingen springen in het oog. De hall van de vrouwenarbeid (“Palais des travaux féminins”), waar ruim 200 meisjes en vrouwen in diverse activiteiten te kijk werden gezet, en het Senegalese namaakdorp, dat helemaal in het toenmalige wijdverspreide fenomeen van de “mensentuinen” kaderde. Het koloniale luik van de Brusselse wereldtentoonstelling had overigens een plaats gevonden in Tervuren waar het Congomuseum (het huidige AfricaMuseum) op 30 april 1910 was ingehuldigd.

Aparte reeksen illustreren het bezoek van het Belgische koningspaar of zijn gewijd aan de gevolgen van de dramatische brand van 14-15 augustus, die een groot deel van de gebouwen vernielde. Een flinke brok ramptoerisme en een vlugge heropbouw dreven evenwel het bezoekersaantal nog op.

Duik zeker eens in onze beeldbank, en terug in de tijd, om deze en andere reeksen postkaarten te bekijken: Beeldbank – Liberas

Bronnen

Dossier Bruxelles 1910 – Université Libre de Bruxelles, geraadpleegd 12.1.2022.

Exposition Universelle et Internationale de Bruxelles 1910. Oeuvres d’Art, Travaux Scientifiques et Produits de l’Industrie et de l’Agriculture de toutes les nations, 23 avril 1910-1 novembre 1910 geraadpleegd 12.1.2022.

Serge Jaumain, Bruxelles 1910 de l’exposition universelle à l’université. Brussel, 2010.

Le livre d’or de l’Exposition universelle et internationale de Bruxelles en 1910, geraadpleegd 12.1.2022.

Populaire gids tot het bezoeken der Wereldtentoonstelling van 1910 te Brussel / Belgische werklieden-partij, afdeeling Gent. Gent, Het licht, 1910.