In 2020 is de fanfarecultuur toegevoegd aan de inventaris Vlaanderen van het Immaterieel Cultureel Erfgoed, een mooie aanleiding voor Liberas om een blik te werpen op de archieven van fanfares en harmonieën in de collectie. Liberas bewaart archiefbestanden van wel 60 verschillende fanfares en harmonieën. Een harmonie bestaat uit koper- en houtblazers, een fanfare bestaat enkel uit koperblazers. Soms gaat het om vrijwel volledige verenigingsarchieven, soms ook om slechts enkele stukken zoals affiches, foto’s of een vlag. Deze archiefstukken getuigen van de rijke fanfarecultuur in de Vlaamse dorpen en steden, in de negentiende- en twintigste eeuw, en vormen het thema van Toeters & Bellen, de nieuwe tentoonstelling in de Blauwe Zaal van Liberas.
In onze streken ontstaan harmonieën vanaf het einde van de achttiende eeuw. Deze amateurmuziekverenigingen zijn in hun beginperiode vooral gericht op een stedelijk en burgerlijk publiek. Vanaf het einde van het unionistische bestuur in 1847 nemen de spanningen tussen katholieken en liberalen sterk toe, ook in het verenigingsleven. De meeste fanfares en harmonieën worden of liberaal of katholiek, wat leidt tot splitsingen en de inschakeling in de politieke strijd. Het aantal muziekverenigingen neemt sterk toe tijdens de tweede helft van de negentiende eeuw. Tegelijkertijd vindt ook een democratisering en een verspreiding naar het platteland plaats. Vanaf het einde van de negentiende eeuw ontstaan ook socialistische muziekverenigingen.
De in Liberas bewaarde archieven van harmonieën en fanfares zijn typische verenigingsarchieven. Ze bevatten onder meer statuten en reglementen, briefwisseling, en stukken met betrekking tot de werking van het bestuur, de ledenadministratie, het financieel beheer en de activiteiten. Meestal zijn ook foto’s en affiches aanwezig. Daarnaast hebben enkele muziekverenigingen ook uniformen, vlaggen, trofeeën, medailles, ja zelfs instrumenten overgedragen. Van enkele fanfares is ook filmmateriaal bewaard.
Met uitzondering van een aantal verslagboeken en voorwerpen in de tentoonstellingskasten, worden in Toeters & Bellen geen originele stukken maar enkel prints getoond. De originele foto’s en documenten worden veilig bewaard in een van de Liberas-depots, en de inventarissen zijn te raadplegen op deze website.
Toeters & Bellen gaat van start op de officiële viering van 40 jaar Liberas/Liberaal Archief op zondagvoormiddag 6 maart 2022. De tentoonstelling is gratis te bezoeken tijdens de kantooruren van maandag 7 maart tot en met vrijdag 15 april 2022.
