Menu
Uit Claus’ debuutjaren
Collectie
vrijdag 19 april 2024
Geschreven door: Peter Laroy

De biografie De Levens van Claus van Marc Schaevers wordt door recensenten en boekenliefhebbers beschouwd als een van de betere non-fictiewerken van het voorjaar van 2024. Lectuur van het boek vormt de aanzet om ter gelegenheid van Wereldboekendag 2024 in de Liberas-collectie te grasduinen naar sporen van de schrijver. Twee markante werken uit de debuutjaren duiken op.

Via de catalogus duiken uitgaven op met proza, poëzie en toneelwerk, zelfs in Franse vertaling: Suiker, Masscheroen, Vrijdag, Le Chagrin des Belges, enz. Twee werken uit de beginperiode springen er uit bij de zoekopdracht. Om te beginnen is er de bundeling Loutering. In een lichtgroen getint mapje zit een geniet boekje maar ook een stapeltje van 28 losse vellen met poëzie en enkele pagina’s illustratie. De tekeningen zijn gedateerd 1946 en van de hand van een zekere ‘Hugo van Astene’. Het gaat hier inderdaad om de eerste stappen van Hugo Claus als beeldend kunstenaar.

De context van deze bundel is al een tijdje gekend en Schaevers schetst die ook kort. Auteur van deze bundel is B. Rinaka, pseudoniem van Albert Carrein. De man had een collaboratieverleden en dit werk is omschreven als ‘repressiepoëzie’. Het exemplaar is niet geheel onverwacht terug te vinden in de Liberas-deelcollectie E3, een boekenschenking die destijds is gedaan door Carlos Van Louwe. Loutering is een publicatie van Uitgeverij Aurora met adres Studentenstraat 21 in Moeskroen. Eigenaar van het bedrijf is Jozef Claus, vader van Hugo. Volgens de colofon is de oplage beperkt tot 250, het Liberas-exemplaar draagt de stempel met nummer 50.

Een ander curiosum uit de beginperiode van Claus’ carrière is het boek Die Waere ende Suevere Chronyke van Sgraevensteene (1950). Auteur van dit werk is volgens het titelblad Anatole Ghekiere maar in werkelijkheid was de auteur Hugo Claus, die de klus tegen betaling klaarde. Net daarom beschouwen sommige literatuurhistorici dit werk als het eigenlijke prozadebuut van Claus. In het in Liberas bewaarde exemplaar bevindt zich een inlegblad met foto’s van de befaamde “Slag om het Gravensteen”. Op 16 november 1949 bezetten studenten in Gent het Gravensteen uit protest tegen de verhoging van de bierprijs. Politie en brandweer maakten enkele uren later een eind aan die bezetting. De gebeurtenis kreeg de nodige weerklank in de media. Gentse studentenverenigingen herdenken deze gebeurtenis overigens nog jaarlijks.

Ook het intekenvel met illustratie is in dit exemplaar bewaard. De uitgave (genummerd 1551 en dus niet een van de zeldzame luxe-edities) is door auteur Anton Ghekiere (een jeugdvriend van Claus) gesigneerd met opdracht aan de vroegere soldatenmakker Emiel Toebosch. Wellicht is dit exemplaar afkomstig van Toebosch, later journalist voor Het Laatste Nieuws, parlementair medewerker voor de liberale fractie én archiefvormer bij Liberas.

Naast ghostwriter Claus staan Geo Frankenhoff en Faf Zenner in voor de illustraties, “sprekender dan de begeleidende tekst, die soms maar flauwtjes is” (!), aldus een recensie in De Standaard (29 maart 1950). Over deze illustrators is weinig geweten, ook niet of dit schuilnamen waren. Liberas beschikt overigens ook over de Franstalige uitgave van dit werk Le Dernier Siège du Chateau des Comtes. Het auteurschap van dat werk is minder duidelijk. In de literatuur zijn hiervoor geen sporen naar Claus.

Wie verder grasduint in de collectie van Liberas vindt nog sporen naar Claus: gedichten in Tijd en Mens. Tijdschrift van de nieuwe generatie (september-oktober 1949-juni 1955), een foto die zijn aanwezigheid bevestigt op de dagen van De Vlaamse Gids, een schrijven aan zijn vriend Pierre Vlerick, enzovoort. Het grote biografische verhaal is door Schaevers zeker geschreven maar ook de komende decennia zal er ongetwijfeld nog interessant aanvullend materiaal opduiken in de cultuurhistorische archieven.

Bronnen: M. Schaevers, De levens van Claus, Antwerpen, 2024; M. Derez, Hugo Claus studentikoos, tegen betaling in Ex Officina, Nieuws uit de Universiteitsbibliotheek KULeuven, jaargang 29/1, 2016, p. 6-8.