Bij herhaling duikt in maatschappelijke discussies de vraag op rond de rol en de functie van universiteiten en professoren. Het draait dan vooral om de zoektocht naar het evenwicht tussen de elementen onderwijs, onderzoek en maatschappelijke dienstverlening. Deze vraag is blijkbaar niet nieuw. Het historische tijdschrift De Moderne Tijd wijdde aan deze kwestie een themanummer en daaruit blijkt dat ook in de 19de eeuw deze vragen al leefden.
Liberas-medewerker Ruben Mantels leverde een bijdrage voor dit bijzondere nummer. Hij concentreerde zich op het academisch leven van de Gentse hoogleraar en vooraanstaand liberaal Paul Fredericq (1850-1920). Mantels betoogt dat universitaire cultuur ook stadscultuur was. Het engagement van Fredericq blijkt immers vooral uit de activiteiten die hij ontplooide in Gent. De stad telde veel industrie en de sociale kwestie leefde er sterk. Vanuit zijn eigen liberale en Vlaamsgezinde overtuiging spande Fredericq zich in voor arbeiders en de taalstrijd.
De basis voor het stuk van Mantels vormen de vele autobiografische geschriften die Fredericq heeft nagelaten en die bewaard zijn in de Gentse Universiteitsbibliotheek: 84 schriftjes met dagboeknotities (onder de titel ‘Aanteekeningen over mijn leven’), ‘Gedenkschriften’, 88 schriftjes ‘Wegvoeringsdagboeken’ en 71 delen ‘Reisaantekeningen’. De historicus concludeert dat Fredericq een dubbelleven leidde van wetenschap en engagement.
Deze maatschappelijke inzet van professoren had een heilzame invloed op het leven in de stad. De Gentse bestuurders waardeerden het dat de professoren zich niet opsloten maar zich ook engageerden in bijvoorbeeld het politieke of culturele leven. Omgekeerd zagen anderen dan weer met lede ogen aan hoe professoren zich net hierdoor te weinig op hun taak als hoogleraar focusten.
Mantels concludeert: “De volheid van het academisch leven zoals dat in het dagboek van Fredericq verschijnt, de richtlijnen en de regularisaties van het einde van de jaren 1890, tonen in ieder geval een bewustwording van de spanning die er was tussen het universitaire onderzoek en onderwijs van de maatschappelijke rol van de universiteit.”
Ruben Mantels, “‘Ik leef hard en dubbel’. Het academisch leven van Paul Fredericq omstreeks 1900“ in De Moderne Tijd, 2020, 1-2, p.55-69 (http://demodernetijd.nl/nummers/DMT-2020-1-2/)
