In februari 1950 publiceerde de West-Vlaamse liberale politicus Hilaire Lahaye (1913-1986) de brochure Komplot gezien door een historicus in ’t jaar 2200 en de Franstalige versie Complot vu par un historien de l’an 2200. De koningsgezinde Lahaye, op dat moment volksvertegenwoordiger voor de Liberale Partij, schreef en publiceerde dit futuristische verhaal naar aanleiding van de volksraadpleging (12 maart 1950) over de terugkeer van koning Leopold III. Voor Lahaye is de hele koningskwestie een republikeins complot. De hele tekst moet dan ook vooral gelezen worden als een steunbetuiging aan de koning en de leopoldisten. De brochures bevinden zich in de bibliotheekcollectie van Liberaal Archief/Liberas en zijn te raadplegen in de leeszaal.
Het jaar 2200. In een Brussel waarin de historische Grote Markt omgeven wordt door wolkenkrabbers, de inwoners zich per raket verplaatsen en hun vakanties op de maan doorbrengen (maar de gewone man en vrouw nog steeds Lucien, Monique, Jacques of Odette heet), werkt een historicus aan een studie over een bijzondere episode uit de twintigste eeuw. Het blijkt een moeilijke klus. Tijdens de Derde Wereldoorlog werden bijna alle archieven vernietigd, sommige boeken overleefden het, van historische krantencollecties blijven enkel nog half leesbare fragmenten over. Toch zet hij door. Want in een wereld waarin alle landen stabiele monarchieën geworden zijn die vreedzaam samenwerken in één wereldregering, wil hij achterhalen hoe het in 1940-1950 ooit zover is kunnen komen: het republikeinse complot tegen koning Leopold III.
Complot van communisten en socialisten
In 2200 is er op basis van objectief onderzoek van de schaarse resterende bronnen maar één conclusie mogelijk: koning Leopold III had zichzelf niets te verwijten, de hele koningskwestie was een complot… van de communisten, die overal in Europa probeerden om de monarchieën omver te werpen… en van de socialisten, en dan vooral van Spaak. Niet Charles Spaak, de in 2200 nog steeds bekende filmscenarist, maar zijn vergeten broer Polenri (volgens een fragmentaire bron). Spaak, de opportunist die met de wind mee draaide, en Hubert Pierlot, de kortzichtige en onstandvastige, lieten zich na de afloop van de oorlog uit persoonlijk belang meeslepen in het communistische complot, net als de naïeve en onhandige eerste minister Achille Van Acker. De historicus eindigt zijn verhaal met de volgende mededeling: “De Volksraadpleging heeft het land er uit geholpen. Het voornaamste is echter dat ze de terugkeer van de Koning heeft mogelijk gemaakt. Zijn rijk is duurzaam, vreedzaam en heilzaam geweest, na die troebelen, die volgden op de tweede wereldoorlog. Dit althans loonde stellig wel de kleine ongemakken van een Volksraadpleging …”
Optimistisch over volksraadpleging
De West-Vlaamse liberaal Hilaire Lahaye schreef deze pamflettaire novelle in december 1949 – januari 1950. De brochures (Nederlandstalige en Franstalige versie) werden in eigen beheer gedrukt op 20 februari 1950, in de aanloop naar de volksraadpleging van 12 maart 1950. Lahaye, op dat moment volksvertegenwoordiger, was in een zeer verdeelde Liberale Partij een hevige en strijdlustige voorstander van de terugkeer van Leopold III. Maar zijn voorspelling over de afloop van de volksraadpleging bleek toch net iets te optimistisch. Want hoewel een meerderheid voorstander was van een terugkeer van Leopold III, bleven de protesten ook na de volksraadpleging voortduren. Leopold keerde terug, maar trad uiteindelijk af ten voordele van zijn zoon Boudewijn.
De brochures Komplot gezien door een historicus in ’t jaar 2200 en Complot vu par un historien de l’an 2200 zijn te raadplegen in de bibliotheek van Liberaal Archief/Liberas. Het archief van Hilaire Lahaye wordt momenteel geïnventariseerd. Het dossier met betrekking tot “Komplot” (met onder andere het manuscript en voorlopige coverontwerpen) kan na speciale aanvraag ingekeken worden in de leeszaal.
Afbeelding: coverontwerp voor de brochure. In de definitieve versie werden Paul-Henri Spaak en Achille Van Acker vervangen door twee anonieme spoken.
